Het leven van kleuterleider Lukas wordt op enkele weken tijd compleet overhoop gehaald wanneer een schattig akkefietje met een kleutermeisje volledig ontspoort en hij valselijk beschuldigd wordt zich te hebben vergrepen aan het kind. Jagten (2012) is haast ondraaglijk ongemakkelijk. Niet omdat het pedofilie behandelt – van in het begin is het duidelijk voor de kijker dat de beschuldiging gebaseerd is op een verzinsel en dat er in feite ook helemaal geen zedendelict is gepleegd – al zijn die insinuaties ruim voldoende om je maag te doen keren. Neen, het ongemak zit hem in de akelig nauwkeurige wijze waarop regisseur Thomas Vinterberg blootlegt hoe eenvoudig kuddegedrag binnen een kleine gemeenschap die onder druk komt te staan de bovenhand neemt en ontaardt in een ware heksenjacht. Enig zin voor kritisch nadenken wordt bedolven onder vermeende morele superioriteit geleid door onversneden hysterie en de onuitstaanbare neiging om rechtvaardigheid (of wat men meent rechtvaardigheid te zijn) koste wat het kost te laten geschieden. De enkelen die het wel durven opnemen voor de beschuldigde, steken hun nek uit en worden zowaar zelf gebrandmerkt als ware collaborateurs. Het is woestmakend en frustrerend om te zien tot welk gedrag mensen geleid kunnen worden als ze overtuigd zijn van hun gelijk.
Daartegennover beschikt die schuimbekkende menigte natuurlijk niet over de voorkennis die je als kijker meekrijgt. Als je daar even bij stilstaat en je aan een potje introspectie waagt, is het plots niet meer zo’n evidente zaak. Inderdaad, de personages die je bij het bekijken van deze film met passie gaat haten, zijn an sich geen slechterikken, dan wel mensen die aan de juiste kant van het morele spectrum menen te staan. De bezorgde collega-kleuterleidster die als eerste wind opvangt van wat er schijnbaar zou zijn gebeurd. De sociale werker die het kind (middels wel erg suggestieve stellingen) ondervraagt. De ouders van het meisje en tot voor kort tevens goede vrienden van Lukas. Zelfs het personeel in de supermarkt die hem weigeren te bedienen en hardhandig buitenzwieren. Vanuit het perspectief van onze onschuldige protagonist is hun collectieve houding onwaarschijnlijk kortzichtig, toxisch en radicaal, maar laat ons eerlijk wezen. Wie onder ons zou niet naar hooivorken en fakkels grijpen, mocht er ook maar een grijntje twijfel bestaan over zo’n kwestie?
Ruim een decenium na de release blijft Jagten akelig relevant. Ook wanneer men afstand neemt van het specifieke voorbeeld dat in de film aan bod komt. De waarheid achterhalen door empirisch onderzoek, menselijke interacties en rationele redenering waarbij je schijnbare evidenties in vraagt stelt en niet zomaar blindelings een voorgekauwd narratief aanneemt. Het is jammer genoeg al eeuwen – wat zeg ik – millenia een bedroevend hardnekkige eigenschap van de mens. De voorbije jaren misschien weer dat tikkeltje meer…
